گاز گرفتگی و نشت گاز: ۵۷ مهمترین علائم، دلایل، پیشگیری و درمان
گاز طبیعی اگر به شکل درستی نصب و استفاده شود، بی‌خطر و بی‌دردسر است. اما گاز گرفتگی و نشت گاز ممکن است اتفاق بیفتد. نشت گاز می‌تواند به علائم جسمی و در برخی موارد مسمومیت با مونوکسید کربن در انسان و حیوانات منجر شود.
به گفته موسسه گاز آمریکا، بیش از ۷۳ میلیون منطقه مسکونی، تجاری و صنعتی در ایالات متحده از گاز طبیعی استفاده می‌کنند. این گاز، قابل اشتعال است و نشت آن خطر آتشسوزی و انفجار را افزایش می‌دهد.
اگر فرد به نشت گاز مشکوک شود باید فورا آن منطقه را تخلیه کرده و با آتشنشانی یا خدمات اورژانسی تماس بگیرد.
در این مقاله، مهمترین علائم، دلایل، پیشگیری و درمان گاز گرفتگی و نشت گاز و کاری که در این زمان باید انجام دهید را یاد می‌گیرید. همچنین درباره مسمومیت با مونوکسید کربن در انسان و حیوانات نکات بسیار خوبی خواهید خواند.
علائم محیطی نشت گاز در خانه
نشت گاز کوچک ممکن است بو یا علائم فیزیکی نداشته باشد. به هرحال، اگر نشت گاز در خانه اتفاق بیفتد، ممکن است فرد متوجه این علائم شود:
۱ – بوی سولفور یا تخم مرغ فاسد شده
۲ – صدایی مانند صدای سوت در کنار لوله گاز
۳ – ابر سفید یا غبار مانند نزدیک لوله گاز
۴ – حباب در آب
۵ – لوله گاز آسیب دیده
۶ – پژمرده شدن گیاهان خانگی
همچنین ممکن است قبوض گاز از همیشه بیشتر باشد زیرا گاز از شیرهای گاز یا دیگر وسایل به داخل خانه وارد میشود.
علائم فیزیکی گاز گرفتگی
کاهش میزان اکسیژن در هوا باعث بروز علائم گاز گرفتگی , نشت گاز میشود. این علائم را در این‌جا آورده‌ایم:
۱- تنگی نفس
۲- سرگیجه
۳- خستگی یا خواب آلودگی
۴- احساس سبکی سر
۵- علائم شبیه به علائم آنفولانزا
۶- سردرد
۷- تحریک چشم و گلو
۸- تغییرات خلق و خو از جمله افسردگی
۹- تهوع
۱۰- خون دماغ شدن
۱۱- درد در قفسه سینه
۱۲- رنگ پریدگی یا تاول زدن پوست در اثر ارتباط مستقیم با گاز
۱۳- کاهش اشتها
۱۴- صدای زنگ در گوش
حیوانات خانگی نیز در زمان نشت گاز، علائم گاز گرفتگی را تجربه می‌کنند. صاحبان این حیوانات باید مراقب علائم زیر باشند:
۱- تنگی نفس
۲- تغییر در خلق و خو و رفتار
۳- آشفتگی
۴- کرختی
۵- بی اشتهایی
۶- گلو درد
۷- قرمزی یا آبریزش چشم
۸- استفراغ
میزان زیاد گاز می‌تواند باعث بی‌هوشی یا حتی مرگ حیوانات خانگی شود.
مسمومیت با گاز مونوکسید کربن
مونوکسید کربن، یک قاتل خاموش است. این گاز، بو، طعم و صدا ندارد. نه انسان‌ها و نه حیوانات نمی‌توانند بفهمند که در حال استنشاق آن هستند و این گاز می‌تواند کشنده باشد.
مسمومیت با گاز مونوکسید کربن (CO) می‌تواند باعث بروز علائمی شبیه به علائم نشت گاز شود. مونوکسید کربن در صورت سوختن ناکامل گاز متصاعد میشود. وسایل خانگی مانند اجاق کازها، اجاق‌های نفتی، ژنراتورهای سیار و گریل‌های زغالی، افراد را در معرض این گاز سی قرار می‌دهند.
مواجهه با CO می‌تواند کشنده بوده و به درمان پزشکی اورژانسی نیاز داشته باشد. به گفته مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری، در بین سال‌های ۱۹۹۹ تا ۲۰۱۰، ۵۱۴۹ نفر در ایالات متحده به دلیل مسمومیت با گاز مونوکسید کربن جان خود را از دست داده‌اند.
علائم گاز گرفتگی , مسمومیت با مونوکسید کربن
۱- درد شکمی
۲- درد قفسه سینه
۳- سرگیجه
۴- خستگی
۵- سردرد
۶- از دست دادن کنترل عضلات
۷- تهوع
۸- صورتی شدن پوست و قرمز روشن شدن لب‌ها
۹- از دست دادن تعادل
۱۰- مشکلات بینایی
۱۱- مشکلات حافظه
۱۲- از دست دادن هوشیاری
اگر علائم، خفیف باشند، احتمال بهبودی کامل وجود دارد.
مسمومیت جدی با گاز مونوکسید کربن می‌تواند باعث بیماری‌های بلند مدت از جمله مشکلات قلبی شود.
افراد مبتلا به مشکلات قلبی یا تنفسی، سریع‌تر از دیگران تحت تاثیر مسمومیت با گاز مونوکسید کربن قرار می‌گیرند. زنان باردار، نوزادان و کودکان نیز از دیگران آسیب پذیرترند.
حیوانات خانگی نیز واکنش سریعی به مسمومیت با CO نشان خواهند داد. اگر یک حیوان خانگی به صورت ناگهانی مریض شود یا بمیرد و مرگ آن را نتوان به هیچ عاملی مانند سن یا یک مشکل موجود ربط داد، صاحب آن باید مسمومیت با CO را در نظر گیرد.
دلایل مسمومیت با CO
لوازم خانگی مانند اجاق گازها، مخزن‌های آب گرم، آب گرم‌کن‌ها، خوراک‌پزها و شومینه‌ها که از گاز، نفت، زغال و چوب استفاده می‌کنند، می‌توانند منبع گاز CO باشند. این اتفاق زمانی می‌افتد که سوخت به طور کامل نسوزد.
روشن کردن موتور خودرو در یک محیط بسته نیز می‌تواند باعث مسمومیت با CO شود
اگر وسایل خانگی به درستی نصب شده و مورد استفاده قرار بگیرند، مقدار خیلی کمی CO تولید می‌کنند. استفاده از وسایل قدیمی و تعمیر نکردن مداوم آن‌ها باعث افزایش احتمال آزاد شدن CO میشود
برخی دیگر از دلایل آزاد شدن و تجمع CO را در این‌جا آورده‌ایم:
۱- سیگار کشیدن باعث بالا رفتن سطح CO در خون میشود
۲- روشن گذاشتن خودرو در یک محیط بسته باعث تولید مقدار کشنده‌ای از گاز CO در عرض ۱۰ دقیقه میشود.
۳- سوختن زغال، گاز CO تولید می‌کند
۴- انسداد دودکش‌ها می‌تواند مانع از خروج CO شود
۵- بخار ناشی از پاک کننده‌های رنگ و مایعات پاک کننده می‌تواند باعث مسمومیت با CO شود
محصولات حاوی کلرید متیل را باید با احتیاط استفاده کرد زیرا متیلن کلراید در صورت استنشاق به CO تبدیل میشود.
تشخیص مسمومیت به CO
شناخت علائم احتمالی مسمومت با گاز CO بسیار اهمیت دارد.
این علائم شامل موارد زیر میشود:
۱- تعداد زیادی از افراد حاضر در یک محیط، علائم مشابه دارند
۲- این علائم در هنگام خروج فرد از محیط بهبود یافته و هنگام برگشت او بازمی‌گردند.
۳- علائم فصلی که ممکن است با سیستم گرمایشی مرکزی که در زمان‌های خاصی از سال به کار می‌رود به وجود بیایند.
ممکن است پزشک، دستور آزمایش خون به دلیل بررسی سطح کربوکسی هموگلوبین و همچنین نوار قلب برای بررسی نحوه پمپاژ خون توسط قلب به بدن را بدهد.
درمان گاز گرفتگی
اولین گام، رفع منبع تولید گاز CO و بررسی علائم است.
اگر علائم شدید باشند ممکن است فرد در بیمارستان بستری شود. درمان بیمارستانی شامل دریافت اکسیژن ۱۰۰ درصد از طریق ماسک برای تسریع تولید اکسی هموگلوبین بوده که جایگزین کربوکسی هموگلوبین میشود.
اگر پزشک به آسیب عصبی مشکوک بوده یا اگر مواجهه با CO شدید باشد، ممکن است درمان با اکسیژن هایپرباریک (HBOT ) را پیشنهاد کند. این درمان، خون را از اکسیژن خالص پر می‌کند تا نبود اکسیژن ناشی از مسمومیت با گاز CO را جبران کند.
HBOT به بیمارانی که میزان اکسیژن آن‌ها کاهش یافته یا قطع شده ، بیمارانی که در کما هستند ، افرادی که سابقه از دست دادن هوشیاری دارند، افرادی که نوار قلب غیر طبیعی یا کاهش فعالیت مغزی دارند و زنان باردار داده میشود.
مشکلات
مشکلات مسمومیت با گاز CO می‌تواند جدی و طولانی مدت باشند.
ممکن است مغز آسیب ببیند و باعث بدتر شدن حافظه و تمرکز شود. در موارد بسیار نادر، مسمومیت با گاز CO با علائم بیماریپارکینسون در ارتباط است. این علائم شامل سفتی عضلات، آهسته شدن حرکات بدن و لرزش میشود.
آسیب قلب از جمله بیماری سرخرگ کرونری نیز ممکن است به وجود بیاید، به ویژه اگر فرد، مدت زیادی در معرض این گاز بوده باشد.
بی اختیاری ادراری نیز ممکن است در زنانی که مسمومیت شدید به گاز CO دارند به وجود بیاید.
پیشگیری از گاز گرفتگی و مسمومیت با CO
باید از خطرات مسمومیت با CO آگاهی داشت.
برای جلوگیری از نشت گاز CO موارد زیر می‌توانند مفید باشند:
سعی کنید وسایل را سالم نگه دارید و به شکلی بی‌خطر از آن‌ها استفاده کنید. افراد متخصص باید وسایل را به طور منظم تنظیم و بررسی کنند.
۱- از اجاق گاز یا فر برای گرم کردن استفاده نکنید
۲- اتاق‌ها باید هوای کافی داشته باشند و هواکش‌ها مسدود نباشند.
۳- در محیط‌های عایق شده نیز بسیار مراقب باشید.
۴- حداقل یک بار در سال، دودکش‌ها را با جاروب تمیز کنید
۵- در هنگام استفاده از وسایل گازی در اتاق‌ها، احتیاط کنید.
۶- هنگام استفاده از محصولات حاوی متیلن کلراید، از ماسک استفاده کنید.
۷- موتورها، ماشین‌ها و یا ماشین چمن زنی را در گاراژ به حالت روشن رها نکنید.
۸- برای کباب‌پز داخلی از زغال استفاده نکنید.
۹- هرگز یک ژنراتور را در فاصله ۵۰ سانتی متری از پنجره، در یا هواکش قرار ندهید.
۱۰- هر سال، لوله اگزوز خودرو را تعمیر کنید.
۱۱- اگر قسمت عقب ماشین باز بوده و موتور روشن است، درها و پنجره‌ها را نیز باز کنید.
کارهایی که باید هنگام نشت گاز انجام داد
اگر نشت گاز اتفاق بیفتد، کارهای زیر ضروری هستند
– همه افراد و حیوانات خانگی باید فورا از محیط خارج شوند
– درها را باز بگذارید و به آتش نشانی یا بخش خدمات ساختمان زنگ بزنید
– از داخل خانه تماس نگیرید زیرا این کار ممکن است باعث اشتعال گاز شود
علائم گاز گرفتگی , نشت گاز در انسان و حیوان به درمان پزشکی نیاز دارد. در صورت شدت علائم، فرد باید با آمبولانس تماس بگیرد یا مستقیما به اورژانس بیمارستان مراجعه کند.
اگر به نشت گاز مشکوک شدید اما تایید نشد، باید این کارها را انجام دهید:
– در هنگام ورود یا خروج از منزل به علائم دقت کنید. علائمی که با ورود به خانه، بازمی‌گردند می‌توانند نشانه نشت گاز، مسمومیت با گاز مونوکسید کربن یا دیگر آلاینده هوا مانند کپک باشند.
– اگر بوی خفیف گاز بیاید، باید فورا بخاری گازی را خاموش کنید. پنجره‌ها را باز کنید و از بیرون از ساختمان با شرکت خدمات تماس بگیرید. آن‌ها حتما یک مامور حرفه‌ای دارند که شرایط را بررسی می‌کند.
در صورت نشت گاز یا شک به نشت گاز:
– در داخل منزل از تلفن استفاده نکنید
– به دنبال محل نشت گاز نگردید
– سعی نکنید محل نشت را تعمیر کنید
– چراغ‌ها و سایل خانگی را خاموش و روشن نکنید
– از فندک، شمع، کبریت یا دیگر منابع اشتعال استفاده نکنید
– درها و پنجره‌ها را نبندید
– موقعیت را گزارش دهید
پس از نشت گاز باید چه کار کرد
نشت گاز، معمولا توسط مامور باتجربه و با استفاده از وسیله‌ای به نام آنالیزور الکترونیک گاز تایید میشود. مامور، وسایل و لوله‌های گاز خارجی را نیز برای تشخیص نشت یا مشکل احتمالی بررسی می‌کند.
زمانی که محل نشت، مشخص و تعمیر شد، باید:
– تا زمانی که به طور رسمی تایید شود که ورود به خانه، خطری ندارد، منتظر بمانید
– قبل از بازگشتن به خانه، بگذارید هوای خانه عوض شود
– دستگاه هشدار مونوکسید کربن نصب کنید
اگر به سرعت متوجه نشت گاز شده و آن را رفع کنید و زمان مواجهه با آن کوتاه باشد، علائم آن تاثیری بر سلامتی نمی‌گذارد. به هرحال، مواجهه طولانی مدت می‌تواند باعث بروز علائم جسمی ماندگار شود. مانند:
– افسردگی
– مشکلات دیگر مربوط به خلق و خو
– مشکلات تنفسی
بنابراین، پس از بروز نشت گاز، به ویژه اگر فرد، اثرات دراز مدتی را متوجه شود، باید به پزشک مراجعه کرد. این علائم با درمان مناسب، رفع می‌شوند.
جلوگیری از نشت گاز
با انجام کارهای زیر، می‌توان از اکثر نشت‌های گاز جلوگیری کرد:
۱. آموزش ببینید
افراد باید درمورد علائم و نشانه‌های نشت گاز آموزش ببینند و به اعضاء خانواده و کودکان نیز، ایمنی گاز طبیعی را آموزش دهند.
تمام افراد خانه باید در صورت شک یا تایید نشت گاز بدانند که باید چه کاری انجام دهند.
۲. بررسی منظم
باید تمام وسایل گازسوز و لوله‌های گاز، هر سال توسط مامور با تجربه بررسی شوند. این خدمات معمولا رایگان هستند.
مامور باتجربه و حرفه‌ای باید اجاق‌ها، دودکش‌ها و هواکش‌ها را نیز بررسی کند.
۳. تهویه کافی
قسمت‌های اطراف وسایل گازسوز و تجهیزات گازی، نباید مسدود باشند. این کار برای جلوگیری از تجمع گاز در این قسمت‌هاست.
عوض کردن منظم هوای خانه نیز خوب و سالم است.
۴. نصب دستگاه هشدار مونوکسید کربن
این دستگاه‌ها مانند دستگاه‌های هشدار دود هستند و در صورت وجود مونوکسید کربن، صدای بلندی دارند. باید در هر طبقه از خانه و تمام اتاق خواب‌ها یک دستگاه هشدار وجود داشته باشد.
۵. داشتن کپسول آتشنشانی در محل
نشت گاز به شدت قابل اشتعال است و گاز طبیعی با یک جرقه حتی با یک تماس تلفنی، مشتعل میشود. با داشتن کپسول آتشنشانی چند منظوره در خانه، به سرعت در برابر آتش اقدام می‌کنید.
۶. نگهداری از مواد شیمیایی
همه مواد قابل اشتعال و مواد شیمیایی خانگی مانند رنگ‌ها و مواد پاک کننده باید از وسایل گازی و لوله‌های گاز دور باشند.
خلاصه
نشت گاز طبیعی باعث بروز علائمی در انسان‌ها و حیوانات خانگی میشود. اگر چه این نشت‌ها، نادر هستند اما مواجهه مداوم با گاز طبیعی می‌تواند خطرناک بوده و تاثیرات طولانی مدت داشته باشد.
لازم است که افراد درمورد ایمنی گاز طبیعی آموزش دیده و از علائم نشت گاز و مسمومیت با گاز مونوکسید کربن آگاه باشند.
کارهای زیادی را می‌توان برای جلوگیری از نشت گاز و مشکلات مربوط به گاز گرفتگی انجام داد از جمله این‌که هر سال وسایل را بررسی کرده و دستگاه هشدار گاز مونوکسید کربن نصب کنید.