مهمترین خواص لاکتات برای سلامتی و روش های افزایش آن در بدن
لاکتات فواید شگفت‌انگیزی برای سلامتی به همراه دارد. در این مقاله ، به خواص لاکتات برای سلامتی انسان، به ویژه برای مغز، و راه‌های افزایش سطح آن در بدن اشاره می‌کنیم. پس تا انتهای این مقاله با مجله توسعه دهندگان همراه باشید، تا یاد بگیرید چگونه می‌توانید از حداکثر فواید لاکتات برای سلامتی‌تان بهره‌مند شوید. و ۵ منبع مهم افزایش سطح لاکتات در بدن را بدانید.
لاکتات از پیرووات، و از طریق آنزیم لاکتات دهیدروژناز (LDH)، طی یک فرایند تخمیری، و در حین متابولیسم (سوخت و ساز) طبیعی و فعالیت‌های بدنی تولید می‌شود. فواید این ماده، بسته به آرایش ژنتیکی‌تان، متغیر هستند.
فواید لاکتات برای سلامتی
۱. لاکتات از دستگاه عصبی در برابر بیماری‌های شناختی محافظت می‌کند
معمولا به ماده‌ای ”محافظت کننده‌ی عصبی” گفته می‌شود که بتواند از “سمیت تحریکی” (excitotoxicity) ناشی از پیام‌رسان عصبی گلوتامات پیشگیری کند.
سمیت تحریکی هنگامی اتفاق می‌افتد که سلول‌های عصبی در نتیجه‌ی افزایش میزان پیام‌رسان عصبی گلوتامات، بیش از اندازه فعال شوند. این فعالیت بیش از اندازه باعث بروز اتفاقات منفی بسیاری می‌شود، و به تجزیه‌ی میتوکندریا و غشای سلول عصبی منجر خواهد شد. در نتیجه، بدن در تبدیل غذاهای مصرفی به انرژی مورد نیاز برای فعالیت‌های مغزی و بدنی دچار مشکل می‌شود.
لاکتات ماده‌ی مهمی است که با مهار فعالیت بیش از اندازه‌ی عصبی، می‌تواند از بروز سمیت تحریکی پیشگیری کند.
هیپوگلیسمی علت اصلی سمیت تحریکی به شمار می‌رود. طبق شواهد تجربی، احتمالا یکی از بدترین اتفاقاتی که ممکن است برای مغز رخ دهد، درگیری طولانی مدت آن با هیپوگلیسمی است.
مطالعه‌ای در ۲۰۱۳ بر روی جوندگان نشان داد، افزایش اندک لاکتات جاری در بدن به مغز امکان می‌دهد تحت وضعیت هیپوگلیسمیک حاد نیز بتواند کارکرد طبیعی‌اش را ادامه دهد؛ و هم‌چنین این لاکتات افزوده در بدن برای حفظ متابولیسم (سوخت و ساز) گلوکز تحت شرایط هیپوگلیسمی بسیار ضروری است؛ در این وضعیت، کارکرد عصبی نیز به خوبی حفظ می‌شود.
نویسنده‌ی این مقاله در این خصوص از تجربه‌های شخصی‌اش می‌گوید:
“من از روی شانس و به طور تصادفی به این اطلاعات دست نیافتم. من در مورد اسید لاکتیک به پژوهش پرداختم، زیرا متوجه‌ی یک روند خاص شده بودم؛ هر گاه فعالیت‌های بدنی خاص (با شدت بالا) انجام می‌دادم و مواد غذایی / نوشیدنی‌های خاص نیز مصرف می‌کردم، میتوانستم از خود در برابر هیپوگلیسمی محافظت کنم.
بعد از مدتی، متوجه شدم ویژگی مشترک تمام آن مواد غذایی اسید لاکتیک بوده است. بیش‌تر مواد غذایی / نوشیدنی‌های تخمیری حاوی اسید لاکتیک هستند.
جوامع سنتی همواره به منظور حفظ سلامتی اعضای خود از مواد غذایی تخمیری به میزان زیاد استفاده می‌کنند. من معتقدم، لاکتات برای پیشینیان‌مان ماده‌ی غذایی بسیار مهمی بود؛ چیزی که نسل جدید از آن بی‌بهره هستند.
شخصا، در زندگی‌ام با اختلال اضطراب فراگیر، اختلال وسواس فکری- عملی، کج‌خلقی، مغز مه‌آلود، خستگی مزمن، و آنهدونیا دست و پنجه نرم می‌کنم؛ که تمام این وضعیت‌ها با سمیت تحریکی گلوتامات ناشی از هیپوگلیسمی وخیم‌تر می‌شوند.
میتوکندری
با این‌که منابع التهابی را در بدن‌ام از بین برده‌ام و تا حدود زیادی میتوکندری‌ام را ترمیم کرده‌ام، آسیب‌های میتوکندری می‌توانند بلند مدت باشند.
چنان‌چه مغز دارای منبع جایگزین انرژی باشد که بتواند در هنگام افت گلوکز بر آن تکیه کند، سمیت تحریکی ناشی از هیپوگلیسمی اتفاق نخواهد افتاد، و در نتیجه، بسیاری از مشکلات مربوط به قدرت شناختی بر طرف خواهند شد.
تا آن‌جا که می‌دانم، تمام بیماری‌های تباه کننده‌ی عصبی، ضعف قدرت شناختی، و بیماری‌های روانی، تا حدودی، در نتیجه‌ی سمیت تحریکی ایجاد می‌شوند.”
با وجود این، نباید به فواید مثبت لاکتات فقط از نظر پیشگیری از بیماری‌های مزمن نگاه کنیم، زیرا هیپوگلیسمی بدون ایجاد هیچ گونه وضعیت پاتولوژیک آشکار، می‌تواند عملکرد بدن را در انجام فعالیت‌های روزانه نیز کاهش دهد. از این رو، استفاده از منبع پشتیبان برای تامین انرژی، نه تنها به عنوان راهی برای پیشگیری از بروز بیماری به شمار می‌رود، بلکه هم‌چنین روشی است برای افزایش عملکرد شناختی و فیزیکی روزانه‌ی زندگی.
سمیت تحریکی تا حدودی عامل ایجاد کننده‌ی مشکلات زیر است:
الف. آسیب نخاعی
ب. سکته‌ی مغزی
پ. آسیب مغزی تروماتیک
ت. از دست دادن قوه‌ی شنوایی (از طریق قرار گرفتن در معرض صدای زیاد یا مسمومیت گوش)
ث. بیماری ام‌اس
ج. بیماری آلزایمر
چ. اسکلروز جانبی آمیوتروفیک
ح. بیماری پارکینسون
خ. بیماری هانتینگتون
د. اعتیاد به الکل یا سندرم ترک الکل و به خصوص،
ذ. سندرم ترک بنزودیازپین
ر. کتوزیس: استفاده از گزینه‌های نامناسب به عنوان منبع پشتیبان انرژی
۲. لاکتات منبع انرژی جایگزین برای مغز ایجاد می‌کند
همه‌ی ما این عبارت آشنا را شنیده‌ایم: مغز به وسیله‌ی گلوکز کار می‌کند.
طرفداران رژیم‌های غذایی رژیم غذایی پارینه‌سنگی و کم کربوهیدرات از کتون‌ها به عنوان منبع جایگزین انرژی برای مغز صحبت می‌کنند.
کتوزیس پاسخ بدن به کمبود شدید کربوهیدرات است؛ در این وضعیت، بدن برای تامین انرژی اقدام به سوزاندن چربی می‌کند تا انرژی مورد نیاز مغز را فراهم آورد. به طور طبیعی، چربی باید با گلوکز تجزیه شود تا مغز بتواند از آن استفاده کند. کتوزیس می‌تواند فوایدی برای سلامتی داشته باشد؛ به ویژه برای برخی وضعیت‌های عصبی. ولی، با تمام این اوصاف، کتوزیس پاسخ بدن در برابر کمبود مواد مورد نیاز است، و وضعیتی نیست که بیش‌تر آدم‌ها بتوانند به راحتی و بدون مشکل با آن کنار بیایند.
ظرفیت آدم‌ها برای تحمل وضعیت کتوزیس متفاوت است، و حتی درصد اندکی از آدم‌ها پیش از رسیدن به وضعیت کتوزیس جان‌شان را از دست می‌دهند. نویسنده‌ی مقاله در این خصوص از تجربه‌های شخصی‌اش می‌گوید: “من شخصا پیش‌تر کتوزیس را امتحان کردم ولی موفق نشدم، ولی دوباره پس از کمی تلاش، به تازگی، در این کار موفق شدم؛ با این حال، دچار سر درد، حالت تهوع، و وضعیت شبیه آنفولانزا، و برخی مشکلات گوارشی شدم. به همین دلیل نیز مجبور شدم چند قاشق غذاخوری روغن ام‌سی‌تی (تری‌گلیسرید با زنجیره متوسط) مصرف کنم. تجربه‌ی خوشایندی نبود؛ با این حال، اگر به خودم وقت بیش‌تری می‌دادم، میتوانستم با آن وضعیت سازگار شوم.”
تاثیر اسید لاکتیک
به هر صورت، با تعجب باید گفت، آن‌چه تاکنون هرگز درباره‌ی جایگزین کاملا متفاوتی برای گلوکز و هم‌چنین کتوزیس گفته نشده است، تاثیر اسید لاکتیک است.
شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهند، لاکتات نه فقط به عنوان منبع پشتیبان انرژی عمل می‌کند، بلکه می‌تواند، ترجیحا، به جای گلوکز به عنوان منبع سوخت برای مغز و سایر اندام‌های بدن استفاده شود. این‌ها اطلاعات بسیار ارزشمندی هستند.
به علاوه، مطالعات درون‌کشتگاهی نشان داده‌اند، گلوکز به عنوان منبع انرژی برای فعالیت شدید سیناپسی کافی نیست، و در نهایت، لاکتات می‌تواند منبع انرژی موثری باشد که دارای قابلیت حفظ و ارتقای متابولیسم (سوخت و ساز) انرژی مغز است.
به گفته‌ی سایت ویکی‌پدیا:
“با این‌که معمولا گلوکز را به عنوان منبع اصلی انرژی برای بافت‌های زنده می‌شناسند، برخی شواهد نشان می‌دهند، ترجیحا لاکتات، و نه گلوکز، توسط سلول‌های عصبی موجود در مغز بسیاری از گونه‌های پستانداران (از جمله نمونه‌های مهم از قبیل موش و انسان) سوخت و ساز می‌شود.”
هم‌چنین، لاکتات می‌تواند برای اندام‌های مختلف از جمله کبد یک منبع انرژی به حساب بیاید؛ لاکتات در کبد به همراه اکسیژن می‌سوزد و باعث تولید آدنوزین تری‌فسفات می‌شود. حتی قلب نیز لاکتات را به عنوان سوخت ترجیح می‌دهد.
۳. لاکتات تقویت کننده‌ی قدرتمندی برای میتوکندری است
بهبود عملکرد میتوکندری برای تقویت توان شناختی و فیزیکی بسیار مهم و ضروری است. با بهبود عملکرد میتوکندری می‌توانید میزان انرژی تولید شده از مواد غذایی مصرفی را بهبود ببخشید.
طبق یافته‌های علمی، لاکتات، نه گلوکز، می‌تواند مصرف اکسیژن میتوکندری را افزایش دهد؛ یعنی این‌که در این حالت، میتوکندری انرژی بیش‌تری تولید می‌کند.
حتی اگر میزان گلوکز مصرفی‌تان را افزایش دهید، میتوکندری هم‌چنان در سطح پایین و ثابت عمل می‌کند، زیرا گلوکز نمی‌تواند مصرف اکسیژن میتوکندری را افزایش دهد.
با وجود این، افزایش جذب اکسیژن در میتوکندری توسط لاکتات به میزان مصرف این ماده بستگی دارد؛ به این ترتیب، لاکتات میتوکندری را قادر می‌سازد نیازهای افزوده‌ی خود را به انرژی برآورده کند.
به علاوه، لاکتات باعث تحریک واکنش استرس می‌شود و بیان ژن‌های مسئول تولید میتوکندری جدید را افزایش می‌دهد.
بهترین ورزشکارهای دنیا با انجام تمرین‌های تناوبی (تمرین‌های اینتروال) خود را برای رقابت‌ها آماده نگه می‌دارند؛ به نظر می‌رسد این روش همواره نتیجه‌ی مثبت داشته باشد، زیرا تمرینات شدید باعث تولید مقدار زیادی لاکتات می‌شوند، و بدن با تولید میتوکندری برای پاکسازی سریع اسید لاکتیک خود را با این شرایط سازگار می‌کند.
مربی‌های ورزشی معمولا پیش از انجام مسابقات از ورزشکارها می‌خواهند در دوره‌های زمانی کوتاه به انجام تمرین‌های شدید ورزشی بپردازند. زیرا در این شرایط، لاکتات تراکم میتوکندری ماهیچه را افزایش، و به آن‌ها امکان می‌دهد اسید لاکتیک بیش‌تری بسوزانند؛ در این وضعیت، ماهیچه‌ها می‌توانند شدیدتر و طولانی‌تر کار کنند. این استرس اضافه حتی باعث افزایش بیش از پیش تراکم میتوکندری می‌شود و به همین دلیل نیز عملکرد ورزشکارها بهبود می‌یابد.
۴. لاکتات نوراپی‌نفرین را افزایش می‌دهد
پژوهشگران به تازگی دریافته‌اند، لاکتات باعث می‌شود سلول‌های مغزی نوراپی‌نفرین بیش‌تری ترشح کنند؛ نوراپی‌نفرین نوعی پیام‌رسان عصبی است که برای کارکرد مغز بسیار ضروری است.
نوراپی‌نفرین مسئول حفظ تمرکز، هوشیاری، و جریان خون به مغز است.
۵. لاکتات اورکسین را افزایش می‌دهد
اورکسین، که به آن هیپوکرتین، نیز گفته می‌شود، نوعی پیام‌رسانی عصبی است که بیداری، هوشیاری، و اشتها را تنظیم می‌کند. حمله‌ی خواب یا نارکولپسی به خاطر کمبود اورکسین ناشی از نابودی سلول‌های سازنده‌ی این هورمون در مغز ایجاد می‌شود.
لاکتات منبع مهمی از انرژی و تنظیم کننده‌ی سیستم اورکسین به شمار می‌رود. لاکتات ترشح شده از آستروسیت در تعادل فعالیت مغز و تامین انرژی نقش بسیار مهمی ایفا می‌کند.
تامین لاکتات برای سلول‌های عصبی اورکسین می‌تواند انسداد سلول‌های عصبی اورکسین توسط گلوکز جلوگیری کند.
تاثیر لاکتات بر فعالیت‌های بسیار تند و شدید به میزان این ماده بستگی دارد. هم‌چنین، لاکتات سلول‌های عصبی اورکسین را برای تحریک در آینده، رها و حساس می‌کند.
طبق فرضیه‌های حاصل از یک مطالعه، سلول‌های عصبی اورکسین تنها وقتی تغییرات گلوکز را “مشاهده” می‌کنند که سطوح سایر مولکول‌های انرژی پایین باشد؛ در حالی که سطوح بالای انرژی می‌توانند جلوی گلوکز را در تنظیم سلول‌های اورکسین بگیرند.
۵ بهترین منبع افزایش لاکتات
به گفته‌ی نویسنده‌ی این مقاله، “من استفاده از برخی منابع لاکتات را برای تقویت میتوکندری ترجیح می‌دهم، زیرا فواید ویژه‌ی این منابع را مشاهده کرده‌ام.”
۱. بارفیکس، دو سرعت، و شنا سوئدی
در حین انجام فعالیت‌های ورزشی شدید، بدن لاکتات تولید می‌کند؛ لاکتات تولید شده می‌تواند وارد مغز شود.
تمرین‌های استقامتی تعداد مولکول‌های حمل کننده‌ی لاکتات را در میتوکندری، و مشخصا، سرعت جذب لاکتات از سلول به میتوکندری، جهت سوزاندن و مصرف، افزایش می‌دهند.
نویسنده‌ی مقاله در این خصوص می‌گوید، “من شخصا بارفیکس را به شنا سوئدی ترجیح می‌دهم، زیرا در این حالت بدن عمودی باقی می‌ماند؛ بنابراین، انجام این تمرین بعد از خوردن غذا مضر نخواهد بود.
همه‌ی آدم‌ها می‌توانند به راحتی با استفاده از یک بارفیکس و نصب آن به چارچوب در این حرکت را انجام دهند.
بر اساس تجربه، دریافته‌ام بهترین زمان برای انجام این کار در حین دوره‌هایی است که به خاطر مصرف مواد غذایی مملو از کربوهیدرات دچار خستگی مفرط می‌شوم؛ البته، این روزها چنین وضعیتی به ندرت به سراغ‌ام می‌آید. ولی هم‌چنان تمایل دارم این کار را بعد از خوردن غذا انجام دهم.
بعد از انجام مجموعه‌ای از این تمرین‌ها، خستگی مفرط به سرعت از بین می‌رود و مغزم به شدت تحت تاثیر لاکتات قرار می‌گیرد. به علاوه، با انجام این کار، بدن با سرعت بیش‌تری به ماهیچه‌سازی می‌پردازد، زیرا افزایش ناگهانی انسولین باعث افزایش جا به جایی گلوکز از خون به ماهیچه‌های‌ام می‌شود.”
از لحاظ تولید لاکتات، ورزش هوازی به اندازه‌ی بارفیکس یا انجام فعالیت شدید در یک دوره‌ی زمانی کوتاه موثر نخواهد بود.
۲. کامبوچا
نویسنده‌ی مقاله در این بخش نیز از تجربه‌های شخصی‌اش می‌گوید، “من عاشق کامبوچا هستم زیرا فواید زیادی به همراه دارد. این نوشیدنی دارای تمام فواید چای سبز است، و در کنار آن، حاوی اسید بوتریک، اسید استیک، اسید گلوکورونیک، و گلوتامات نیز هست. هر یک از این اسیدها برای بدن بسیار مفید هستند.”
۳. نان خمیر ترش
“من همیشه به خوردن نان خمیر ترش عادت داشتم، و به تازگی به دلیل حساسیت به لکتین مصرف آن را متوقف کرده‌ام.
من همیشه غلات کامل، گندم آلمانی، و نان خمیر ترش می‌خریدم؛ بر اساس تجربه‌ی شخصی‌ام، تمام این مواد غذایی سرشار از اسید لاکتیک هستند.”
۴. کلم ترش، خیار شور، زیتون، و کفیر
”من سایر محصولات تخمیری نظیر کلم ترش و خیار شور (محصولات غذایی یخچالی) را نیز مصرف می‌کنم؛ ولی از این مواد غذایی، به خصوص در مقایسه با نتیجه‌ای که از مصرف لاکتات می‌گیرم، تاثیرات قدرتمندی مشاهده نکرده‌ام.
کفیر و زیتون نیز مواد غذایی مفیدی به شمار می‌روند، ولی من از طعم‌شان خوش‌ام نمی‌آید و به آن‌ها حساسیت دارم.
باکتری‌های مفید موجود در تمام این خوراکی‌های تخمیری می‌توانند تولید لاکتات را در روده‌های‌مان افزایش دهند.”
۵. فروکتوز
”بیش‌تر آدم‌ها نمی‌دانند ۲۵ درصد از فروکتوز مصرفی به لاکتات تبدیل می‌شود، که از سرکوب اورکسین توسط گلوکز جلوگیری می‌کند.
از این نظر، من شخصا، عسل خام را به سایر منابع فروکتوز ترجیح می‌دهم.”