آشنایی با کتابخانه مجازی

کتابخانه مجازی

امروزه اکثر کتابخانه ها طیف گسترده ای از خدمات آنلاین را به کاربران خود ارائه می دهند. اکنون دیگر، اینترنت و فناوری های وب چیزهای جدیدی برای هیچ یک از دانشگاه ها و آکادمی ها نیستند، و زمان آن است که در جهت تسهیل و غنی سازی فرآیند های آموزشی کتابخانه ها مجازی شوند و فعالیت های آنلاین خود را گسترش دهند. کتابخانه های مجازی روش جدیدی برای خدمت به کاربران کتابخانه ها ارائه می دهند. کتابخانه مجازی چشم انداز جدیدی از کتابخانه های آینده هستند. این مقاله یک مرور کلی روی سیستم کتابخانه مجازی را می کند. در این راستا، ویژگی ها، کارکرد ها، طراحی و توسعه یک کتابخانه مجازی و محیط کتابخانه مجازی را بیان خواهیم کرد.در اینجا مجله توسعه دهندگان به تأثیر «کتابخانه مجازی» بر «یادگیری مادام العمر» نیز پرداخته است. همچنین در این مقاله اصول توسعه مجموعه کتابخانه مجازی و مزایای کتابخانه های مجازی را بر شمرده می شود.                                                                                           ” در نهایت… همانطور که انتظار می رود، به نظر می رسد کم کم کتابخانه ها ناپدید می شوند. مطمئنا همچنان اسناد چاپ شده بر روی کاغذ در گذشته باقی خواهند ماند، اما آن ها بیشتر شبیه آرشیو یا حتی موزه هایی خواهند بود. در مورد منابع الکترونیکی، ممکن است کتابخانه ها نقش موقتی داشته باشند. … در درازمدت به نظر می رسد که کتابخانه ها کنار می روند. بدین معنی که مردم برای دسترسی به منابع اطلاعاتی احتیاج بسیار کمی به کتابخانه ها خواهند داشت.”

کتابخانه مجازی

کتابخانه مجازی یک نوع از انواع مختلف کتابخانه های دیجیتالی است که اطلاعاتی را ارائه می دهد که به صورت الکترونیکی در هر جایی قابل دسترسی است. تاکید می شود که کتابخانه به خودی خود محتوا حفظ نمی کند. کتابدار ها بیشتر از یک دهه از این واژه برای نشان دادن یک کتابخانه ای استفاده می کردند که امکان دسترسی به اطلاعات توزیع شده در قالب الکترونیکی را به صورت محلی را فراهم می کنند. کتابخانه مجازی برای اولین بار توسط Gapen در سال 1993 به صورت “مفهوم دسترسی از راه دور به محتویات و خدمات کتابخانه ها و سایر منابع اطلاعاتی تعریف شده است، ترکیبی از مجموعه ی مواد موجود و پر استفاده به دو صورت نسخه چاپی و الکترونیکی، با یک شبکه الکترونیکی که دسترسی به و تحویل از کتابخانه جهانی خارجی و اطلاعات تجاری و منابع علمی را فراهم می کند. ” دسترسی سریع و گسترده به محتواهای اطلاعاتی جاری، کتابخانه های مجازی را به نماد جهانی پارادایم دسترسی به اطلاعات تبدیل می کند. کتابخانه مجازی تمرکز رایج کتابداران را روی انتخاب، فهرست بندی و مدیریت منابع اطلاعاتی مانند کتاب ها و نشریات را تغییر داده است. کتابخانه مجازی به دسترسی بدون نیاز به زمان مورد نیاز این فرایندهای فنی، تاکید می کند. کتابخانه های مجازی که شامل کتابخانه ها، محققان، ناشران و فروشندگان سند می باشد تا مشارکت های جدیدی را ایجاد کنند و در راستای ارتباطات علمی در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه کار کنند.

هدف کتابخانه مجازی

به طور کلی، هدف کتابخانه مجازی، حمایت از یادگیری و به دست آوردن دانش است تا مبنای محکم تری برای آموزش و ارتقاء کیفیت زندگی با استفاده از کتاب های دیجیتالی در دسترس(ترجیحا بر خط) ، مواد و نشریات با ابزار مبتنی ICT را فراهم می کند. یک کتابخانه مجازی امکان دسترسی به انواع مختلفی از محتوای ملی و بین المللی (مانند برنامه های درسی، مواد آموزشی، کتاب ها، مجلات، مجلات، روزنامه ها) را فراهم می کند، خدماتی که به طور سنتی توسط کتابخانه ها و سایر منابع اطلاعاتی ارائه می شود . به این ترتیب کتابخانه مجازی مواد را در قالب الکترونیکی با یک شبکه الکترونیکی متصل می کند که در دسترس بودن و تحویل این مواد آموزشی را تضمین می کند.

برای تبدیل شدن به یک ابزار آموزشی موثر در خدمات عمومی، باید بتواند به نیازهای کاربران پاسخ دهد و دسترسی مقرون به صرفه را برای کاربران آینده- دانش آموزان، معلمان، محققین و دانشگاهیان- فراهم کند. باید به جمع آوری مجموعه هایی که برای عموم قابل استفاده هستند که از طریق نرم افزارهای رایگان براساس تعرفه های اینترنت مقرون به صرفه قابل دسترسی هستند، توجه داشته باشید.

ویژگی های یک کتابخانه مجازی

1)کتابخانه مجازی دسترسی سریع و گسترده ای را به اطلاعات به روز شده به نحو جهانی و گسترده فراهم می کند.                                                    2)کتابخانه مجازی سیستم کتابخانه سنتی که تنها بر اساس مواد کتاب فهرست بندی می شوند را تغییر داده است.                                                     3)فهرست بندی NBM (مواد غیر کتاب) نه تنها شامل پایگاه های داده بلکه شامل وب سایت ها نیز می باشد.                                                                  4)تاکید بیشتر بر روی دسترسی است، نه مجموعه.                                                                                                                                                5)صرفه جویی در زمان                                                                                                                                                                                      6)این امر موجب ایجاد تقسیم دیجیتالی می شود، زیرا تنها کشورهای توسعه یافته که دارای منابع مالی قوی برای اتوماسیون و اجرای نیازهای زیربنایی برای کتابخانه مجازی هستند می توانند خدمات کتابخانه مجازی را پشتیبانی کنند.

عملکردهای کتابخانه مجازی

عملکرد یک کتابخانه مجازی عبارت است از ایجاد سیستماتیک ابزارهای جمع آوری، ذخیره و سازماندهی اطلاعات و دانش در فرم دیجیتال و ارائه دسترسی آسان و مقرون به صرفه به آن در زمان ها مختلف و از مکان های مختلف. به طور کلی یک کتابخانه مجازی باید:

1)دسترسی مبتنی بر ICT(فناوری اطلاعات و ارتباطات) به طیف وسیعی از نشریات دیجیتالی  با اهداف آموزشی موجود در دامنه عمومی و از منابع دیگر ارائه دهد؛

2)دسترسی به مواد آموزشی از راه دور ارائه دهد؛

3)به تحویل موثر اطلاعات به دانشجویان، محققان و معلمان همه دانشگاه ها و سایر موسسات آموزشی کمک کند؛

4)ارتباط و همکاری بین پژوهش ها، کتابخانه ها و جوامع آموزشی، ملی، منطقه ای و بین المللی را تقویت کند؛

5)فرصت های یادگیری مادام العمر ارائه دهد.

محیط کتابخانه مجازی

محیط کتابخانه مجازی همانند تیم های مجازی است؛ ارتباطات مجازی و محیط الکترونیکی در حال حاضر یک واقعیت برای کتابخانه است. کاربران قادر به مشاهده و درخواست منابع اطلاعاتی از طریق سایت اینترانت کتابخانه و یا از طریق اینترنت هستند و می توانند از طریق تلفن و ایمیل برای درخواست های تحقیقاتی بیشتر با کارکنان تماس بگیرند.در آینده خدمات کتابخانه به طور کامل مجازی خواهد بود. در ارائه خدمات اطلاعات مجازی و ارائه اطلاعات به شیوه سنتی تفاوت های زیر وجود دارد:

مشتریان قادر به دیدن کتابخانه نیستند تا پیش نمایش منابع، جمع آوری مواد یا دسترسی به منابع مانند پایگاه داده را مشاهده کنند. تمام ارتباطات باید از طریق ایمیل، تلفن یا فکس انجام شود. به مخاطبان باید سواد اطلاعاتی آموزش  داده شود؛ زیرا بهره مندی از ویژگی های جلسات سنتی یا چهره به چهره دیگر امکان پذیر نیست. تعداد زیادی از کتابخانه ها جلسات “آموزش از راه دور” ی را توسعه داده اند که آموزش های لازم در زمینه هایی مانند استفاده از منابع الکترونیکی کتابخانه و جستجوی پایگاه های شبکه ای از طریق اینترانت و اینترنت را از طریق ارتباط تلفنی ارائه می دهند.

کتابخانه مجازی و یادگیری مادام العمر

استفاده از سیستم های چندرسانه ای بخشی از روند یادگیری مادام العمر از طریق کتابخانه مجازی است. به نظر می رسد کتابخانه مجازی برای فراگیران مادام العمر در زمینه ی مطالعات رسمی و یادگیری باز آموزی مزایای قابل توجهی داشته باشد. کنفرانس های مجازی به ویژه یک ابزار یادگیری پیشرفته تعاملی با مزایایی متمایز از نظر تعامل و انعطاف پذیری ارائه می دهند. دانش آموزان از تعامل محیطی و امکانات خود-ارزیابی بهره مند می شوند. همچنین از امکان تحصیل در محل، زمان دلخواه و با سرعت خودشان استقبال کردند. سخنرانی مجازی دارای تعدادی از مزایا شامل تعامل، سازگاری، شبیه سازی، تظاهرات و ادغام است. با سخنرانی مجازی یادگیری فعال تهسیل می شود در حالی که با مواد آموزش سنتی، بیشتر یادگیری غیر فعال انجام می شود. کتابخانه مجازی می خواهد در این زمینه خنثی باشد.

طراحی و برنامه ریزی یک کتابخانه مجازی

طراحی کتابخانه مجازی جامع و اجرای مناسب آن نیازمند امکان سنجی و بررسی چگونگی ایجاد، کاربرد و توسعه بهتر با در نظر گرفتن در دسترس بودن زیرساخت های موجود و غیره می باشد. در این زمینه مسائلی که در ادامه ذکر می شوند باید مورد توجه قرار گیرد :

1. موسساتی که شامل هستند (دانشگاه ها، موسسات آموزشی دیگر، کتابخانه ها و غیره)؛

2. روش های دسترسی (نهادی و / یا فردی)؛

3. موضوع های محتوا (دانشکده ها و موضوعاتی که با برنامه های درسی ارتباط دارند)؛

4. فرم محتوا (دسترسی به مواد موجود و نیاز به ایجاد محتوای جدید به زبان انگلیسی و / یا سایر زبان ها؛ موجود بودن محتوا در دامنه عمومی)؛

5. تحویل محتوا (ترکیبی از روش های آنلاین و آفلاین ICT و محصولات)؛

6. دسترسی به محتوا (فهرست بندی و نمایه سازی)؛

7. زیرساخت های فناوری اطلاعات و تجهیزات / نیازهای موجود در موسسات مربوطه (از جمله قابلیت اتصال و ظرفیت شبکه، استفاده از نرم افزار رایگان، مذاکرات تعرفه، مناسب بودن تجهیزات به شرایط آب و هوایی و شرایط محلی)؛

8. معماری کتابخانه مجازی (دسترسی و خدمات متمرکز در مقابل خدمات غیر متمرکز)؛

9. نیازهای آموزشی (برای راه اندازی، مدیریت و استفاده از کتابخانه مجازی)؛

10. لینک های موجود در کتابخانه مجازی ملی و پروژه های کتابخانه ای مجازی؛

11. همکاری با دیگر برنامه های مجازی کتابخانه مجازی منطقه ای و بین المللی.

مزایای کتابخانه های مجازی

کتابخانه های مجازی دسترسی فوری به طیف وسیعی از منابع موجود در مجموعه های فیزیکی را فراهم می کنند. کتابخانه مجازی اجازه دسترسی بی سابقه ای به اطلاعات و ایده ها را می دهد. “یک تغییر پارادایم رخ می دهد، به این صورت که مفهوم کتابخانه ها به عنوان جایی برای جمع آوری آیتم ها به کتابخانه هایی برای تسهیل کننده دسترسی به انواع اطلاعات ارائه شده توسط هر کسی که در هر نقطه از جهان و در هر زمان قابل دسترسی است، تغییر می دهد.”

کتابخانه های فیزیکی در ساعت های مشخصی کار می کنند، در حالی که کتابخانه های مجازی در هر زمان و هر جایی که اتصال به اینترنت وجود دارد، در دسترس هستند.

کتابخانه های مجازی فرصت هایی برای یادگیری فراهم می کنند که در همتایان فیزیکی آنها امکان پذیر نیست. کتابخانه مجازی مکمل دیگر محیط های آموزش مجازی، مانند آموزش های ارائه شده در آموزش از راه دور و دوره های ارائه شده در اینترنت و نرم افزار آموزش مجازی LMS هستند و انعطاف پذیری زمانی و مکانی در آموزش و یادگیری را فراهم می کنند.

کتابخانه های مجازی اغلب حاوی اطلاعات به روز بیشتری نسبت به مجموعه های فیزیکی هستند. منابع آنها را می توان به طور موثر تر از آنچه در کتابخانه های فیزیکی جستجو می کنند، جستجو کرده و اطلاعاتی که در آنها وجود دارد را می توان بارها به روز کرد.

اصول توسعه مجموعه کتابخانه مجازی

شش اصل تعیین شده است که توسعه یک مجموعه کتابخانه مجازی را به صورت زیر فهرست می کند:

اولویت با سودمندی است : مفید بودن دلیل اصلی پشت همه تصمیمات مجموعه است. البته، پیش بینی سودمندی سخت است.
امپراطوری محلی : مجموعه های محلی برای حمایت از نیاز های محلی ساخته می شوند و هزینه های منابع محلی باید نتایج و مزیت های محلی به بار بیاورد.
اولویت با نوآوری است : اگر چه مجموعه های قدیمی برای تحقیق ضروری هستند، اما منابع محدودی را می توان برای جمع آوری و نگهداری مواد قدیمی تر اختصاص داد.
تاثیر میان متنی(وابسته به روابط و همسانیهای دو یا چند متن مختلف) : اضافه کردن یک مورد به یک مجموعه ایجاد ارتباط بین آن و سایر موارد است. ایجاد یک مجموعه همیشه روابط میان متنی جدیدی را ایجاد می کند.
کمبود منابع : تمام تصمیمات مربوط به جمع آوری مجموعه باید با منابع محدود–بودجه، زمان کارکنان، اندازه سند، زمان و توجه کاربر را متناسب باشد.
تعهد به انتقال : اطلاعات بیشتر و بیشتری در فرم دیجیتال در دسترس خواهد بود. کتابخانه ها مسئول ارتقا این انتقال و کمک به کاربران برای تنظیم آن هستند.